مکان یابی سد زیرزمینی با استفاده از gis و gms برای حفاظت آبخوان ساحلی دریاچه ارومیه

نیاز روزافزون به منابع آب جدید و نیز محدودیت منابع آب، باعث افزایش برداشت غیر مجاز از منابع آب زیرزمینی شده است. از جمله پیامد های این پدیده، هجوم آب شور به سوی منابع آب شیرین زیرزمینی واقع در مجاورت دریاها است. در این راستا استفاده از سد های زیرزمینی حفاظتی در حفظ و بهره برداری بهینه از منابع آب زیرزمینی نقش قابل توجهی ایفا می نماید. مهمترین مشکل در توسعه و احداث سدهای زیرزمینی پیچیدگی تعیین مناطق مناسب احداث آن می باشد. استفاده از قابلیت بالای gis در تحلیل داده های مکانی به ویژه در مدلسازی لایه اطلاعاتی کمک بسزایی در انتخاب بهترین مکان جهت احداث سدهای زیرزمینی دارد. در این تحقیق بر اساس محدودیت ها و قوانین موجود در زمینه احداث سد زیرزمینی و با استناد به منابع و مقالات، نقشه های شیب، عمق آب زیرزمینی، فاصله از محل مصرف، فاصله از چاه، فاصله از قنات و فاصله از گسل در محیط gis تهیه گردید. بسته به اهمیت هر لایه، با استفاده از روش ahp به آن ها وزن داده شد و با روی هم اندازی لایه ها در gis نقشه نهایی ترسیم و با تطبیق میدانی اولویت بندی گردید و نهایتاً نقشه محدوده های مناسب برای سد زیرزمینی حفاظتی در ساحل دریاچه ارومیه مشخص شد. در ادامه به منظور شبیه سازی جریان آب زیرزمینی و انتشار شوری دریاچه ارومیه در آبخوان حوضه مقیطالو از مولفه های modflow و mt3dms در مدل gms استفاده گردید. با توجه به مطالعات زمین شناسی و هیدروژئولوژی، آبخوان منطقه مورد مطالعه از نوع آبخوان آزاد در نظر گرفته شد. سطح حوضه با یک شبکه سه بعدی متشکل از 2491 سلول در 1 لایه با اندازه های متغیر مابین 25 تا 150 متر مربع پوشش داده شد. مقادیر پارامترهای آبخوان با استناد به مطالعات زمین شناسی و ژئوالکتریک و لوگ چاه های شناسایی منطقه تعیین گردیدند. موقعیت حوضه، لایه های سطحی زمین و سنگ بستر و منابع تخلیه و تغذیه با استفاده از نرم افزار gis تهیه و بعد از پردازش وارد مدل شدند. مدل جریان آب زیرزمینی حوضه در یک سناریوی جدید با فرض احداث یک سد زیرزمینی در 150 متری ساحل دریاچه ارومیه شبیه-سازی گردید که در کل نتایج شبیه سازی تأثیر قابل توجه ساخت سد زیرزمینی را در گسترش آبخوان و بالا آوردن سطح تراز آب زیرزمینی و همچنین افزایش کیفیت آب زیرزمینی در اثر جلوگیری از نفوذ آب شور دریاچه ارومیه به آبخوان نشان داد.